Jiri Menzel, rocznik 38. Powszechnie uważany jest za najważniejszego twórcę filmowego powojennych Czech i jedynego kontynuatora wielkiej tradycji czeskiej Nowej Fali. Jego debiutancki film powstały na podstawie powieści Bogumila Hrabala ”Pociągi pod specjalnym nadzorem” (1966) otrzymał Oscara za najlepszy film obcojęzyczny, a on sam zyskał pozycję jednego z wiodących twórców czeskiej Nowej Fali, wykorzystującego bogactwo czeskiej literatury oraz własne pomysły. Kolejny film „Skowronki na uwięzi” (1969) okazał się satyrą na stosunki w Czechach komunistycznych - demaskował bowiem rzeczywistość ludowodemokratycznej Czechosłowacji lat 50. To sprawiło, że w latach 69 – 73 odsunięto go w cień, a film „Skowronki…” swojej premiery doczekał się dopiero w roku 90 i od razu zdobył Złotego Niedźwiedzia na MFF w Berlinie.

Filmy Menzla to spojrzenie na świat – ironiczne, ale jednocześnie pełne poetyckiej nostalgii i ciepła. Mimo fascynacji prozą Hrabala, nie przenoszą jednak na ekran ciemnej hrabalowskiej strony życia.

Spotkanie z Jirim Menzlem w Klubie Kocham Kino, które prowadziła Grażyna Torbicka, dotyczyło właśnie tej wizji świata. I o tę wizję spierali się widzowie „Obsługiwałem angielskiego króla”. Polskiej publiczności zgromadzonej w Kazimierzu mimo fascynacji jego twórczością czasem brakowało w filmach Menzla zaakcentowania bohaterstwa, czasem raziło eksponowanie słabości i małości bohatera wobec zawieruchy dziejowej. Nic więc dziwnego, że dyskusja zeszła w końcu na tory porównywania charakteru narodowego Polaków i Czechów.

- Z żadna nacją nie jestem tak zaznajomiony jak z Czechami – mówił Jiri Menzel, broniąc się przed wyrażeniem jednoznacznej oceny. – Różnica między Polakami i Czechami ma podłoże historyczne, bo mamy inną historię. Ta nas określa. Wy jesteście katolikami, my – heretykami. My nie potrafiliśmy tak walczyć o swoją czeskość, jak wy – o swoją polskość. Byliśmy raczej ulegli. Twórczość Hrabala mówi właśnie o zdolności przystosowawczej Czechów do rzeczywistości. Filmy o bohaterstwie, których powstało w Czechach wiele, czasem zafałszowują obraz rzeczywistości.

Spotkanie rozpoczęte w Klubie kocham kino przeniosło się do księgarni „Czuły Barbarzyńca”, gdzie reżyser podpisywał i książki Bogumila Hrabala i plakaty swoich filmów na motywach prozy czeskiego pisarza.

Fot. M. Stachyra