Grodzisko w Żmijowiskach, jednostka podległa Muzeum Nadwiślańskiemu w Kazimierzu Dolnym, obchodzi jubileusz. Mija właśnie 10 lat odkąd archeolodzy z kazimierskiego muzeum rozpoczęli działania na terenie grodziska. Przez ten czas udało się przebadać ziemię, która kryła niejedną tajemnicę, oraz stworzyć miejsce jedyne w swoim rodzaju, oparte na archeologii doświadczalnej.
- Jest to bardzo szczególny okres dla Grodziska Żmijowiska i bez wątpienia dla mnie osobiście też – mówi Paweł Lis, kierownik Grodziska Żmijowiska, oddziału Muzeum Nadwiślańskiego w Kazimierzu Dolnym. – W 2002 roku pojechałem na Żmijowiska myśląc, że będzie to jedynie incydent w moim życiu zawodowym, bo miało to być krótkie sondażowe badanie. Rok później przyjechałem na Żmijowiska z pomysłem, ideą i konkretnymi planami. I tak to wszystko się zaczęło.
- Przez te 10 lat przeprowadzone zostały badania archeologiczne, które pozwoliły na przygotowanie planu zagospodarowania tego miejsca, czyli częściowej rekonstrukcji – tłumaczy Paweł Lis. - Kolejnym etapem było wprowadzenie w życie pomysłu, by ta placówka nie była typowym obiektem muzealnym z ekspozycjami, ale stała się miejscem opartym na archeologii doświadczalnej. To również udało się zrealizować.
Rok 2012 dostarczył badaczom nowej wiedzy. Okazało się bowiem, że zespół osadniczy w Żmijowiskach w latach świetności zajmowało o wiele większą powierzchnię, niż dotychczas sądzono. Najnowsze badania nieinwazyjne przeprowadzone w obrębie stanowiska wskazały miejsca, gdzie pod ziemią mogą kryć się relikty wczesnośredniowiecznych obiektów. Natrafiono również na prakoryto rzeki Chodelki. Oprócz tego stosując nowoczesną metodę skaningu laserowego wykonano także inwentaryzację 3D całości zespołu osadniczego. W efekcie czego powstała baza GIS (System Informacji Geograficznej) zawierająca numeryczny model terenu, lokalną siatkę pomiarową z naniesionymi wykopami ze wszystkich sezonów badawczych, ortofotomapę i pełną wizualizację badań geofizycznych wraz z ich szczegółową interpretacją. Zakończyły się także prace związane z realizacją projektu unijnego.
- Wspólnie ze Starostwem Powiatowym w Opolu Lubelskim udało się także zrealizować projekt unijny, dzięki któremu ten mały skansen, stanowiący ośrodek archeologii doświadczalnej, powstał – mówi Paweł Lis. – Dodatkowo badania wykopaliskowe z lat 2002 - 2011 zostały uzupełnione o nowe, pionierskie badania, które dały nam wiele nowych danych i wprowadziły to miejsce w XXI wiek.
Rok 2013 również zapowiada się interesująco. Paweł Lis zdradza nam kilka szczegółów.
- W roku 2003 odbyły się pierwsze warsztaty archeologii doświadczalnej – mówi Paweł Lis. - Dlatego tegoroczne warsztaty, które planujemy na dwa ostatnie tygodnie sierpnia i pierwszy tydzień września, czyli po raz pierwszy będą one trwać trzy, a nie dwa tygodnie, chcemy przygotować w sposób szczególny. Ta wyjątkowość będzie zaakcentowana w dwóch aspektach. Po pierwsze wracamy do korzeni, do tych pierwszych eksperymentów, chcemy je przeprowadzić jeszcze raz, by zrobić wszystko pełniej, lepiej i dokładniej, by sprawdzić te rzeczy, których wtedy nie sprawdziliśmy. Drugi wymiar to realizacja współpracy międzynarodowej, nawiązanej w roku ubiegłym z Ukrainą i Czechami, bowiem w pierwszym tygodniu września będziemy mieć zagranicznych gości.
Warto również wspomnieć o tym, że jeśli wszystko pójdzie zgodnie z planem, to wydana zostanie kolejna książka poświęcona badaniom prowadzonym w Żmijowiskach. Tym razem podsumowywać będzie ona eksperymenty archeologiczne z lat 2008 – 2012. Sponsorem książki są Zakłady Azotowe Puławy S.A.