Poprzednie badania, prowadzone wspólnie z Instytutem Archeologii UMCS w Lublinie, potwierdziły istnienie tam pod koniec IX wieku grodu i doprowadziły do wstępnego rozpoznania jego systemu umocnień. Obecne - to kolejny etap realizacji projektu „Muzeum Dawnych Słowian” i mają stać się podstawą do przyszłej rekonstrukcji grodu.
Obecne badania to kolejny etap realizacji projektu „Muzeum Dawnych Słowian” i mają stać się podstawą do przyszłej rekonstrukcji grodu.
Pierwsze badania kompleksu osadniczego w Żmijowiskach przeprowadziła w roku 1965 Stanisława Hoczyk-Siwkowa. Badania te koncentrowały się na przygrodowych osadach i doprowadziły do interesujących odkryć pozostałości obiektów mieszkalnych oraz zespołu zabytków ruchomych, potwierdzających dalekosiężne kontakty z terenami Moraw i Ukrainy. Kolejne wykopaliska, przeprowadzone w latach 2002-2003, pozwoliły na rozpoznanie systemu umocnień grodu, dla którego analogie znaleziono na terenach Wielkopolski, Pomorza Zachodniego i Brandenburgii. Dzięki analizom dendrochronologicznym udało się też ustalić precyzyjną datę powstania drewnianych umocnień grodu na rok 888.
Jednak los dla grodziska w Żmijowiskach nie był łaskawy. Pomiędzy badaniami z lat 60-tych i ostatnimi wykopaliskami to mikroskopijne, bo zaledwie 30-metrowej średnicy, grodzisko zostało w znacznej mierze zniszczone. Do dziś zachowało się niewiele ponad 1/3 obwodu wału ziemnego dawnego grodu. Aby w sposób możliwie najskuteczniejszy ochronić ten tak istotny dla studiów nad wczesnym średniowieczem Lubelszczyzny element dziedzictwa archeologicznego, w roku 2005 Muzeum Nadwiślańskie wykupiło grodzisko z rąk prywatnych i w przyszłości planuje urządzenie tu punktu centralnego „Muzeum Dawnych Słowian”. Być może już niedługo zostaną tu zrekonstruowane obiekty mieszkalne, podobne do tych odkrytych na przygrodowych osadach, oraz różnego rodzaju urządzenia techniczne, które stanowić będą zaplecze dla zorganizowania w Żmijowiskach ośrodka archeologii eksperymentalnej. Jednak najbardziej spektakularnym przedsięwzięciem ma być rekonstrukcja pierwotnego wyglądu grodu. Aby działania te oparte były na rzetelnych naukowych podstawach, konieczne jest kompleksowe przebadanie zniszczonej części grodziska i sporządzenie szczegółowej dokumentacji, która stanowić będzie punkt wyjścia do projektów technicznych rekonstrukcji.
Pierwszy etap tych badań zrealizowany zostanie w dniach 14 sierpnia – 2 września 2006 w południowo-wschodniej grodziska. Spodziewane jest tam odsłonięcie linii przebiegu dwóch rowów otaczających pierwotnie gród, umocnionego linią drewnianego płotu tzw. przedwału oraz drewnianej konstrukcji podstawy wału ziemnego.
Paweł Lis