Wydarzenie zaproponowane przez organizatorów Pardes Festival – Spotkania z Kulturą Żydowską było ciekawą alternatywą dla tych, którzy preferują grupowe zwiedzanie zamiast indywidualnego podziwiania wystawianych dzieł. Kilkadziesiąt osób krok za krokiem podążało za dr Renatą Piątkowską, która barwnie opowiadała o świętach żydowskich utrwalonych na obrazach przez Chaima Goldberga, Żyda urodzonego w 1917r. w Kazimierzu Dolnym.
Jeszcze na początku XX w. w Kazimierzu przenikały się dwa, zupełnie inne religijne światy: katolicyzm oraz judaizm, praktykowany przez Żydów, a konkretnie Chasydów.
- Obrazy Chaima Goldberga ukazują różne pory roku, jednocześnie przedstawiając pewien rytm życia - mówi dr Renata Piątkowska, wybitny historyk sztuki oraz znawczyni sztuki żydowskiej. Ten rytm życia był jednocześnie rytmem roku żydowskiego, który jest inny niż chrześcijański. Właściwie tutaj nie spotykają się te dwa religijne światy: katolicki i żydowski. Spotykają się one, jeśli chodzi o życie towarzyskie, społeczne w miasteczku, ale religijne są rozdzielone, dlatego, że ten rytm życia był zupełnie inny. Przede wszystkim wyznaczał go szabas, czyli każdy piątkowy wieczór i sobota spędzony na świętowaniu. Celem Goldberga nie było oddanie szczegółowo świąt żydowskich. Z jednej strony bardzo wiernie oddał szczegóły, a z drugiej strony prezentuje zupełnie inne podejście, które jest podejściem nierealistycznym, sennym, czasami wręcz onirycznym. Te powiększenia, pomniejszenia, widoki z daleka, z bliska, pokazują także jego stosunek do Kazimierza i jego oddalenie zarówno fizyczne jak i duchowe.
Wśród uroczystości, które Chaim Goldberg uwiecznił na swoich obrazach są m.in. Seder oraz żydowskie zaślubiny i wesele.
- Seder jest właściwie obok Jom Kippur najważniejszym wydarzeniem roku żydowskiego. To jest wigilia święta Pesach. Święta, które zostało ustanowione jako pamiątka 40 – letniej wędrówki z Egiptu do Ziemi obiecanej. Seder oznacza po hebrajsku porządek. I ta uczta odbywa się według bardzo konkretnego porządku. Je się specjalne potrawy, które mają przypomnieć o tym, że Żydzi byli niewolnikami w Egipcie, o ich wędrówce oraz nadziei na dojście do Ziemi obiecanej. Na Seder wszyscy Żydzi zjeżdżają zawsze do domu rodzinnego - mówi dr Renata Piątkowska. - Ślub i wesele to naprawdę było wielkie wydarzenie. Ślub żydowski nie odbywa się we wnętrzu, jest zawsze na zewnątrz. Ulubionym dniem na organizowanie zaślubin był wtorek. Na tym obrazie nie ma procesji, parad Pana Młodego i Panny Młodej, ale myślę, że ta tradycja wciąż była żywa. Goldberg z kolei pokazał moment, w którym małżonkowie stoją pod chupą i składają sobie przysięgę wzajemną, czyli tak samo, jak jest w katolicyzmie. Małżeństwa były aranżowane, w ortodoksyjnych środowiskach są aranżowane do tej pory. Najpierw następowało pierwsze zapoznanie się przyszłych państwa młodych, wymianę pierwszych listów i podarunków. Potem było podpisanie wstępnego aktu zaręczynowego, później już sama ceremonia ślubna, procesje Pana Młodego i Panny Młodej. A potem wszyscy razem szli do domu weselnego, gdzie odbywały się zabawy, gdzie wręczano prezenty. Później równie uroczyście państwo młodzi byli odprowadzani do alkowy.
Dzisiejsze wydarzenie było z pewnością pouczającym i intrygującym spotkaniem nie tylko z twórczością wywodzącego się z Kazimierza malarza, ale przede wszystkim z kulturą żydowską. Kultura znana nam tylko z książek, filmów czy obrazów w środowe przedpołudnie była na wyciągnięcie ręki. Wszystko to dzięki obrazom w barwny sposób odzwierciedlającym przebieg świąt żydowskich oraz opowieściom im towarzyszącym, które dzięki dr Piątkowskiej przeniosły uczestników spotkania do Kazimierza z początku XX w.
Ci, którzy przegapili dzisiejszy spacer po wystawie Chaima Goldberga, a chcieliby obejrzeć dzieła żydowskiego twórcy mogą wciąż podziwiać jego obrazy w Muzeum Nadwiślańskim przy ul. Rynek 19.
Tekst i foto: Katarzyna Gurmińska