Czartoryscy herbu Pogoń Litewska byli jednym z najbardziej znaczących i wpływowych rodów magnackich Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Odkąd po konflikcie z królem przenieśli się ze stolicy do Puław, ta niewielka miejscowość stała się dominującym ośrodkiem kulturalnym w kraju. To tutaj kwitła literatura, sztuka, muzyka, teatr, dbano o rozwój oświaty także wśród ludu, kultywowano tradycje narodowe. Jedną z form tej dbałości o pamiątki narodowe było stworzenie przez Izabelę księżną Czartoryską pierwszego w Polsce muzeum w specjalnie w tym celu zaprojektowanych przez Jana Chrystiana Aignera budowlach. Świątynia Sybilli utworzona została w 1801 r., Dom Gotycki – w 1809, oficjalnie otwarto go jednak dwa lata później.
Kiedy dobra książęce za poparcie powstania listopadowego zostały skonfiskowane przez władze carskie, kolekcja księżnej Izabeli została z Puław wywieziona. Ostatecznie po latach znalazła siedzibę w dalekim Krakowie. Powoli jednak do Puław powraca. W 2009 r. powstało tu Muzeum Czartoryskich jako oddział Muzeum Nadwiślańskiego. Zbiory poświęcone dziedzictwu kulturowemu XX. Czartoryskich wyeksponowano w tzw. Sali Tradycji, na parterze Pałacu Czartoryskich – siedzibie IUNG-PIB w Puławach.
Obecnie ekspozycja ta zostanie rozszerzona o kolejne sale pałacowe. Eksponaty ze zbiorów Fundacji XX. Czartoryskich w Krakowie będą prezentowane także w Sali Kamiennej, Gotyckiej i Rycerskiej.
- Wśród nich znajdują się pamiątki, precjoza i dzieła sztuki zgromadzone przez Izabelę ks. Czartoryską w Świątyni Sybilli – repozytorium regaliów i pamiątek narodowych oraz Domu Gotyckim – prezentującym głównie obiekty związane z bohaterami historii powszechnej. Zwiedzający będą mieli także okazję podziwiać artefakty pozyskane do rodzinnych zbiorów przez potomków księżnej Izabeli. Zbiory pierwszego polskiego muzeum wracają do Puław, aby przypomnieć o doniosłej roli mecenatu artystycznego i naukowego XX. Czartoryskich, jaki sprawowali w "polskich Atenach" pod koniec XVIII i na początku XIX w. – czytamy w zapowiedziach.
Uroczyste otwarcie wystawy "Czartoryscy. Powrót do Puław" już 8 lipca o godzinie 15.00 w Muzeum Czartoryskich – puławskim oddziale Muzeum Nadwiślańskiego.
Fot. Seweryn Kuter
Muzeum Nadwiślańskie