LAUR KONSERWATORSKI 2009

Celem konkursu jest:

• wyłonienie wyróżniających się realizacji konserwatorskich cechujących się wysoką jakością, prawidłowością działań przy zabytku, szczególną dbałością o kompleksowe przywrócenie mu świetności i utrwalenie wartości oraz znaczenia,
• promocja dobrych wzorów realizacji prac przy zabytku , adaptacji i dbałości o jego właściwe utrzymanie i zagospodarowanie,
• uhonorowanie i wyróżnienie wzorowych inwestorów-gospodarzy zabytków i wykonawców prac.

Dotychczas wręczono 30 „Laurów Konserwatorskich”: 1 dla badacza i popularyzatora (prof. Andrzej Kokowski), 16 – dla właścicieli zabytków sakralnych (kościołów, cerkwi), 13 – dla właścicieli zabytków świeckich (pałaców, dworów, hoteli, sądów, kamienic).

W edycji konkursu 2009, kapituła pod przewodnictwem Lubelskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Lublinie postanowiła przyznać „Laury Konserwatorskie” czterem gospodarzom zabytków, wypełniającym zasady określone w regulaminie konkursu.

Laur Konserwatorski 2009 otrzymali:

1. Rzymskokatolicka Parafia Archikatedralna w Lublinie - za kompleksowy remont i konserwację wnętrza Archikatedry Lubelskiej.

W roku 1582 do Lublina przybył zakon Jezuitów. Budowę kościoła rozpoczęli w 1586 roku według projektu włoskich architektów Jana Marii Bernardoniego i Giuseppe Bricio. Budowla wzorowana była na rzymskim kościele Il Gesu. Powstała świątynia trzynawowa, z prezbiterium zamkniętym absydą i kaplicami na zakończeniu naw bocznych. Konsekracja świątyni odbyła się w 1604 roku, a jej wyposażanie trwało do 1700 roku. Kościół uzyskał bogatą szatę renesansową.

W roku 1752, w wyniku pożaru, kościół uległ częściowemu zniszczeniu. Jezuici przystąpili do jego odbudowy, połączonej z modernizacją. Powstał wówczas kapitularz za ołtarzem głównym, a od strony południowej dobudowano budynek z korytarzem umożliwiającym komunikację z prezbiterium kościoła do kolegium jezuickiego. Wnętrze kościoła ozdobił freskami w latach 1756 - 1757 Józef Meyer, czeski artysta. Malarstwo ścienne stanowi ilustrację historii zakonu jezuitów, scen biblijnych, a całość uzupełnia bogata dekoracja roślinna i iluzjonistyczna architektura, podkreślająca elementy konstrukcyjne. Dopełnienie treści teologicznych zilustrowanych na ścianach stanowią elementy wyposażenia: ołtarze, rzeźby, obrazy. W tej formie kościół przetrwał do roku 1773, kiedy nastąpiła kasata zakonu. Od tego czasu nastąpiło powolne niszczenie założenia.

Okres upadku przerwało utworzenie w roku 1805 diecezji lubelskiej. Na katedrę wyznaczono kościół pojezuicki. Poprawa stanu zachowania kościoła i założenia nie nastąpiła od razu i nie obyła się bez strat dla całości założenia. W latach 1815 - 1818 rozebrano trzy skrzydła kolegium, pozostawiając północne. W roku 1820 przebudowany został fronton kościoła oraz wyburzono korytarz południowy, w związku z tym nawa południowa przejęła funkcję komunikacyjną we wnętrzu. W następstwie tego przebito w kaplicy pd. przejście do zakrystii, a zamurowano przejście z kaplicy do prezbiterium. Powiększono prezbiterium poprzez jego wydzielenie na zamknięciu naw bocznych. Zmiany wprowadzone w XIX wieku dotyczyły także elementów wyposażenia, wprowadzono np. krzyż trybunalski z kościoła farnego do kaplicy północnej, chrzcielnicę z kościoła farnego, oprawę przejścia z kaplicy południowej do zakrystii, tabernakulum w ołtarzu głównym, ambonę, stalle. Poddano renowacji freski i dekoracje sztukatorskie.

Kolejne zmiany nastąpiły w 1927 roku, gdy katedra otrzymała obraz „Matki Boskiej Częstochowskiej”, który został umieszczony w lewym ołtarzu przytęczowym. Bombardowania roku 1939 zniszczyły sklepienie kaplicy akustycznej i portyk. Odbudowano je w latach 1946 - 1952 z inicjatywy ówczesnego biskupa lubelskiego Stefana Wyszyńskiego, a w latach 1952 - 1956 przeprowadzono kolejną renowację i rekonstrukcję fresków.

Od momentu cudu w roku 1949, obraz „Matki Boskiej Częstochowskiej” otaczano kultem, w roku 1988 został koronowany. Kult ten podniósł rangę świątyni, która stała się miejscem pielgrzymkowym.

W roku 1992 diecezja lubelska podniesiona została do godności archidiecezji i stała się metropolią, a kościół Świętych Janów został „stolicą” świątyń archidiecezji. Podkreśleniu  godności miejsca miały przyświecać podjęte z inicjatywy arcybiskupa metropolity Józefa Życińskiego, a realizowane przez ks. Adama Lewandowskiego od roku 1998  kompleksowe prace remontowe, konserwatorskie i restauratorskie wnętrza. Prace objęły zarówno strukturę budowli jak i dekorację malarską i elementy wyposażenia: ołtarze, rzeźby, obrazy, detal kamieniarski oraz nową aranżację poszczególnych części wnętrza. Prace miały na celu poprawę stanu technicznego zabytków i przywrócenie pierwotnych walorów estetyczno - kolorystycznych. W przypadku miejsc szczególnie zniszczonych i uzupełnionych niefachowo podczas poprzednich renowacji  wykonano korektę na podstawie analiz porównawczych i ikonografii. Jedynie w przypadku sklepienia zakrystii akustycznej pozostawiono bez korekty autorską wersję malarza Czuhorskiego z lat 50. XX wieku. Prace konserwatorsko-restauratorskie na bieżąco były poprzedzane działaniami z zakresu konstrukcji( wzmocnienie ścian, sklepień, więźby dachowej) oraz ogólnobudowlanymi (remont krypt, wymiana stolarki okiennej). Nowe rozwiązania aranżacyjne pozwoliły na udostępnienie do zwiedzania pomieszczeń krypt, skarbca i kaplicy akustycznej. Ekspozycja utworzona w kryptach uzyskała w 2003 roku medal „Europa Nostra” przyznawany przez Międzynarodowe Stowarzyszenie ds. Ochrony Kulturalnego i Naturalnego Dziedzictwa Europy za wyróżniające się realizacje konserwatorskie. Nowa aranżacja powiązana z poprawą warunków wynikających ze względów komunikacyjnych i potrzeb liturgicznych dotyczyła także  prezbiterium i ołtarza Matki Boskiej Częstochowskiej. Prace konserwatorsko-restauratorskie przy ściennej dekoracji malarskiej i wyposażeniu ruchomym rozpoczęte w roku 1998 od kaplicy Matki Boskiej Niepokalanie Poczętej (nagrodzonej Laurem Konserwatorskim w roku 2001) objęły chronologicznie w kolejnych etapach: prezbiterium, nawę główną, kaplicę św. Ignacego Loyoli, kruchtę główną, kruchty boczne, kaplice nawy południowej: św. Alojzego Gonzagi, św. Michała Archanioła (Świętych Aniołów), św. Jana Nepomucena, kaplice nawy północnej: św. Franciszka Ksawerego, św. Marii Magdaleny, skarbiec (dawny kapitularz), kaplicę akustyczną, kaplicę Sakramentu(św. Stanisława Kostki).

Zrealizowano pełny zakres niezbędnych prac remontowych, konserwatorskich, restauratorskich o charakterze interdyscyplinarnym, których wykonawstwo i rozwiązania odznaczają się najwyższą jakością. W wyniku zrealizowanego w latach 1998-2008 projektu wykonano pełną konserwację ściennej dekoracji malarskiej i około 200 zabytków ruchomych wpisanych do rejestru. Prace prowadzone były przez zespół konserwatorów dzieł sztuki. Osobą kierującą zespołem konserwatorskim była mgr Bożena Żbikowska-Sobieraj. Koordynatorem i prowadzącym całość prac była firma AC Konserwacja Zabytków Aleksander Piotrowski i Edward Kosakowski, a w procesie uczestniczyło kilkuset wykonawców branży konserwatorskiej i budowlanej. Szczegółową problematykę i uczestników procesów konserwatorskich można będzie obejrzeć na wystawie prezentowanej w krużgankach klasztoru OO Dominikanów.

      
Prace wykonane w Archikatedrze Lubelskiej są największa realizacją konserwatorską ostatniego 10 lecia w województwie lubelskim.

Trwający obecnie remont elewacji świątyni zakończy proces kompleksowego remontu zabytku.

2. Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa – Państwowy Instytut Badawczy w Puławach – za remont i konserwację Pałacu Czartoryskich w Puławach.

Zespół pałacowo-parkowy w Puławach to historyczna siedziba wielkich rodów arystokratycznych: Lubomirskich, Sieniawskich i Czartoryskich.

Pierwszą rezydencję, na wysokim, prawym brzegu Wiły,  wzniósł w latach 1671 - 79, marszałek wielki koronny Stanisław Herakliusz Lubomirski. Pałac zaprojektował holenderski architekt Tylman z Gameren. Budowla powstała na planie prostokąta z czterema alkierzami, przygotowana była do pełnienia funkcji obronnych. U podnóża wyniosłej skarpy powstał wówczas także pierwszy ogród, o którym wiadomo, że  posiadał  układy alejek i regularne partery dywanowe. W 1706 roku, kiedy Puławy stały się własnością rodu Sieniawskich, wojska szwedzkie podczas wojny północnej zniszczyły pałac i jego otoczenie.

Odbudowę rezydencji, prowadzoną od 1722 roku,  podjęły rody Sieniawskich i Czartoryskich. W latach 1731 - 36, na resztkach spalonego obiektu, Czartoryscy wybudowali nowy pałac w stylu rokokowym. Autorem projektu był Jan Zygmunt Deybel. Projekt Deybla utrwalił wcześniejsze założenia przestrzenne, w tym wiodącą do pałacu  reprezentacyjną, wielokilometrową aleję obsadzoną czterema rzędami drzew (nazwaną później aleją Królewską), która stała się kręgosłupem układu urbanistycznego .

Okres świetności rezydencji rozpoczął się w 1785 roku, kiedy książę Adam Kazimierz Czartoryski i jego żona Izabella z Flemingów przenieśli się na stałe do Puław. Rozpoczęto wówczas restaurację i rozbudowę pałacu pod kierunkiem Joachima Hempla. W 1794 roku Puławy zostały zdewastowane przez wojska rosyjskie. Do przebudowy pałacu i przekształcenia parku przystąpiono w 1796 roku. Głównym projektantem budowli puławskich był wówczas Christian Piotr Aigner. Aigner w niewielkim stopniu zmienił korpus główny pałacu. Rozbudował jedynie alkierze od strony dziedzińca poszerzając je do pięciu osi i przebudował wnętrza. Pałac otrzymał wystrój klasycystyczny. Zniszczony barokowy ogród o powierzchni około 30 ha przebudowano i powiększono  według pomysłu księżnej Izabelli nadając mu charakter romantycznego parku krajobrazowego w stylu angielskim z symboliką patriotyczną. Współtwórcą parku był Anglik James Savage. W parku, w którym zachowano układ niektórych alejek, powstało wiele budowli: Domek Grecki, Pałac Marynki, Świątynia Sybilli (pierwsze w Polsce muzeum narodowe), Dom Gotycki, Domek Żółty, altany, źródełka, mostki. Przy gościńcu lubelskim na wzniesieniu postawiono kaplicę w kształcie rotundy, do której prowadziła z pałacu aleja obsadzona czterema rzędami drzew. Epoka Czartoryskich w Puławach kończy się w 1831 roku. Książę Adam Jerzy Czartoryski, za udział w powstaniu listopadowym został przez cara zaocznie skazany na karę śmierci, a wszystkie jego majątki w zaborze rosyjskim uległy konfiskacie.

W 1842 roku w pałacu zostaje umieszczony Instytut Wychowania Panien, zwany Aleksandryjskim, dla którego potrzeb w latach 1840 - 43 zostaje dokonana przebudowa pałacu przez Józefa Góreckiego w stylu pseudoklasycystycznym. Przebudowa Góreckiego nadała obiektowi ogólny wygląd, który przetrwał do dziś. W 1861 roku pałac przeznaczono na siedzibę państwowej uczelni wyższej – Instytutu Gospodarstwa Wiejskiego i Leśnictwa, który jako placówka szkolno-badawcza dotrwał do czasów I WŚ. W latach 1917 - 39 mieścił się w nim Państwowy Instytut Naukowy Gospodarstwa Wiejskiego. Po II WŚ instytut ponownie podjął działalność, od 1950 roku przyjmując nazwę Instytutu Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa. W 1967 roku zespół pałacowo - parkowy wpisany został do rejestru zabytków woj. lubelskiego i od tego momentu podlega prawnej ochronie konserwatorskiej. W latach 1975 – 1989 pałac poddano konserwacji. Przeprowadzono wówczas remont m. in. elewacji, kamiennego detalu architektonicznego, zmieniono pokrycie dachu i obróbki blacharskie. W 2001 roku wymieniono stolarkę okienną. 

Mimo wykonanego remontu, w  2004 roku stwierdzono wysoką wilgotność ścian zewnętrznych na całej wysokości piwnic. Jako główną przyczynę w/w stanu wskazano kapilarne podciąganie wilgoci z murów kondygnacji piwnicznej oraz brak prawidłowej wentylacji. Jednocześnie stwierdzono występowanie zarysowań ścian zewnętrznych. 

Z uwagi na powyższe zaistniała konieczność przeprowadzenia prac remontowo - konserwatorskich. Działania, których inwestorem był Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa w Puławach – Państwowy Instytut Badawczy, przeprowadzono w latach 2005 - 2008, na podstawie dokumentacji projektowej autorstwa dr inż. Andrzeja Żaboklickiego. Roboty rozpoczęto od usunięcia zniszczonych tynków, w miejscach uszkodzenia ścian dokonano przemurowań. Mury piwnic uszczelniono wprowadzając system izolacji pionowych i poziomych oparty na rozwiązaniach firmy Remers. W miejscach występowania pęknięć i zarysowań zewnętrznych zastosowano wzmocnienia przy użyciu prętów lub poprzez iniekcję scalająco - wzmacniającą. Na tak przygotowane mury położono tynki renowacyjne. Pozostałe tynki poddano oczyszczeniu i uzupełnieniu. Odtworzono uszkodzone profile ciągnione stosując zaprawy cementowo - wapienne. Całość zagruntowano i przygotowano do malowania. Kolorystyka elewacji – ustalona na podstawie odrębnych badań - różnicuje poszczególne strefy i detal architektoniczny zgodnie z historyczną dyspozycją powłok malarskich. Występujące elementy kamienne z piaskowca w postaci podokienników, baz kolumn, wsporników balkonowych, gzymsów oraz balustrad tralkowych na attykach poddano specjalistycznym pracom konserwacyjnym polegającym m. in. na odsoleniu, uzupełnieniu uszkodzeń masą sztucznego kamienia i hydrofobizacji. Detal architektoniczny wykonany w gipsie został oczyszczony, uzupełniony i pomalowany. Odrębnym pracom konserwatorskim poddano kamieniarkę portyku wejściowego oraz kamiennych okładzin na elewacji zachodniej korpusu głównego. Nowe oblicze pałacu podkreślono poprzez wykonanie iluminacji budynku.

Roboty ziemne związane z inwestycją były prowadzone pod nadzorem archeologicznym. Natrafiono m. in. na pozostałości XVII - wiecznych systemów kanałowych.

    
Prace zostały przeprowadzone przez wykwalifikowany zespół specjalistów z zakresu budownictwa, pod nadzorem konserwatora dzieł sztuki.

Dodać należy, że równolegle pracom restauracyjnym poddano Salę Balową a w 2008 roku IUNG uzyskał pozwolenia LWKZ na dalszy etap prac remontowo - konserwatorskich. Program planowanych działań zakłada restaurację Sali Kamiennej, Gotyckiej, Rycerskiej i Sieni Głównej.   

3. Regionalne Stowarzyszenie Zwolenników Kremacji – za kompleksowy remont i konserwację kaplicy na cmentarzu przy ul. Białej w Lublinie.

Cmentarz wojskowo-komunalny przy ul. Białej w Lublinie znajduje się w obrębie lubelskiego zespołu cmentarzy miejskich położonych między ul. Lipową, Wiercińskiego, Głęboką, Raabego i Obrońców Pokoju. Zespół został wpisany do rejestru zabytków woj. lubelskiego 29 stycznia 1985 r. pod nr A/889.

Początki cmentarza sięgają roku 1916 kiedy opracowano projekty techniczne. Założono go na otwartym terenie. Kształt kaplicy oraz układ alejek nie uległ  od tego okresu zmianom.

Kaplica została wybudowana przez wojskowe władze austriackie w 1917 r. i stanowi integralną część cmentarza. Założono ją na planie krzyża greckiego z absydą od zachodu i portykiem od strony wschodniej. Całość przykryto dachem namiotowym z sygnaturką. Przyziemie budynku obiega niski cokół, a górne partie  gzyms kordonowy.

Na osi fasady wystawiono lekko wysunięty dwukolumnowy portyk zwieńczony łukiem. Pole w półłuczu wypełnia przeszklenie stanowiące jednocześnie nadświetle drzwi.

Całość dekoracji dopełnia wałek w formie wieńca ze stylizowanych liści dębu, zamknięty zwornikiem z płaskorzeźbą twarzy Chrystusa w koronie cierniowej. Wnętrze zaprojektowano jako jednoprzestrzenne, zakończone absydą w formie półkolistej wnęki. Analogiczne rozwiązanie zastosowano na ścianach bocznych, w górnych płaszczyznach półłuków wprowadzono dekorację sztukatorską w formie wieńca z szarfami.

Pierwsze pochówki żołnierzy przeniesiono z cmentarza rzymskokatolickiego. Kolejnymi były szczątki żołnierzy zmarłych w szpitalu wojskowym. Koniec I wojny światowej i odrodzenie Rzeczypospolitej Polskiej pozwoliło przejąć pieczę nad cmentarzem przez polskie władze wojskowe. Nowe walki na wschodzie w latach 1918-20 ponownie zapełniły cmentarz, głównie żołnierzami zmarłymi w szpitalach. Sprowadzono także zwłoki poległych z terenów walk z Ukraińcami i bolszewikami  z całej polski wschodniej. W okresie międzywojennym na cmentarzu chowano weteranów powstania styczniowego, legionistów i kombatantów  z ostatnich wojen.

Pierwsze prace remontowe przeprowadzono już w 1929 r. 

Kolejne prace przy obiekcie przeprowadzono w 1932 r. kiedy naprawiono dach i  wykonano prace przy otworach okiennych kaplicy.

Po przejęciu nieruchomości przez Gminę Lublin w 1968 r. przeprowadzono generalny remont obiektu, a także dokonano konserwacji ołtarza (obecnie nieistniejącego).

Stan techniczny obiektu stale się pogarszał m.in. z racji okazjonalnego użytkowania. Od lat 80. kaplica ulegała stopniowej destrukcji. Z inicjatywy mecenasa Jerzego Kiełbowicza - prezesa Regionalnego Stowarzyszenia Zwolenników Kremacji w Lublinie, w 2007 r. podjęto działania mające na celu wyremontowanie zaniedbanego obiektu. Na podstawie zawartego porozumienia z władzami miasta w pierwszym etapie wykonano ekspertyzę z oceną stanu konstrukcyjnego, która posłużyła do opracowania projektu budowlanego remontu kaplicy.Autorami opracowania byli mgr inż. arch. Stanisław Pilut (branża architektoniczna), mgr inż. Teresa Tatar (branża konstrukcyjna), i inż. Barbara Zalewska (branża elektryczna).

Na etapie przygotowania do realizacji inwestycji przeprowadzono badania wnętrza na występowanie dekoracji malarskiej, dzięki którym odkryto dekorację malarską absydy oraz kolorystykę warstw malarskich ścian i detalu sztukatorskiego.

Zapewne z 1929 r. pochodzi odsłonięta w trakcie badań konserwatorskich dekoracja malarska prezbiterium. Zastosowane motywy dekoracyjne nawiązują do ornamentów młodopolskich chętnie stosowanych w okresie międzywojennym.

Prace objęły kompleksowy remont budowlany wraz z uzupełnieniem konstrukcji więźby dachowej i deskowania oraz wymianą zniszczonego blaszanego pokrycia (na nowe z blachy cynkowo-tytanowej). Prace te wykonała firma GREM Zbigniewa Glonka.

W dalszej kolejności wymieniono tynki zewnętrzne oraz odnowiono elewacje, dokonano reperacji schodów i konserwacji stolarki drzwiowej. Ponadto wykonano właściwe odprowadzenie wód opadowych i wprowadzono nową nawierzchnię z cegły klinkierowej na głównej alejce prowadzącej do kaplicy.

Po wykonaniu niezbędnego zakresu reperacji ścian i stropu przystąpiono do prac konserwatorskich. Obejmowały one oczyszczenie z wtórnych nawarstwień polichromii absydy, sztukaterii oraz oryginalnych wypraw tynkowych.

Wszystkie prace konserwatorskie były realizowane pod kierunkiem mgr Rolanda Roga dyplomowanego konserwatora dzieł sztuki. Na wyróżnienie zasługują także Jacek i Paweł Kos, wykonawcy robót budowlanych.

Dopełnieniem całości była nowa aranżacja i wyposażenie kaplicy według projektu artysty plastyka Haliny Kuśnierz.

Wykonano stół ołtarzowy, elementy do obrządku pogrzebowego, siedziska, oprawy punktów świetlnych oraz wstawiono prospekt organowy.

Wykonane prace remontowo-konserwatorskie prowadzone były z dużą starannością i wysoką jakością – dzięki osobistemu zaangażowaniu pana Jerzego Kiełbowicza.

4. Bank Spółdzielczy w Kazimierzu Dolnym - za konserwację i restaurację fasady  kamienicy „Pod św. Krzysztofem” w Kazimierzu Dolnym.

Na przełomie XVI i XVII wieku – Kazimierz Dolny wkroczył w złoty okres rozwoju ekonomicznego i artystycznego. Twórcami rozkwitu miasta były wybitne rodziny mieszczańskie – w tym m.in. Przybyłowie, Górscy i Celejowie. Kazimierz stał się wówczas dużym ośrodkiem zagranicznego handlu zbożem. Z ocalałych fragmentów renesansowej zabudowy miasta – potwierdzającej wysoki poziom kultury mieszczańskiej – do dziś zachowało się jedynie pięć kamienic. Noszą one charakter rodzimego renesansu.

Dwie z nich wzniesione ok. 1615 roku przez braci Mikołaja i Krzysztofa Przybyłów znajdują się przy Rynku. Ich najbardziej uderzającą i oryginalną cechę stanowi nieproporcjonalna wysokość attyk oraz zapełniająca fasady, płaszczyznowa dekoracja rzeźbiarska. Tworzą ją m.in. ludzkie i zwierzęce przedstawienia, motywy mitologiczne, ornamenty roślinne i linearne, wzbogacone o napisy i sentencje filozoficzno-moralne. Prof. Adam Miłobędzki wskazał, że „jest ona gruba i barbaryzująca formy sztuki wielkiej, ale pełna fantazji, a zarazem szczera i konkretna w wykładzie treści, które kazimierscy patrycjusze pragnęli przekazać światu”. Dekoracja kamienicy została wykonana w narzucie wapienno-piaskowym, zaś hermy będące jednocześnie węgarami okien I piętra i tympanony nad nimi – z wapienia kazimierskiego. Przypuszcza się, że pracujący w tym samym czasie nad rozbudową fary murator Jakub Balin mógł mieć swój udział w fazie projektowej kamienic.

Kamienica „Pod św. Krzysztofem” przetrwała do dziś bez większych przekształceń i uszkodzeń, pełniąc m.in. w II ćwierci XVIII w. funkcje ratusza miejskiego. W 1794 roku decyzją Magistratu zamurowano podcienia, co dokumentują liczne przekazy ikonograficzne.

W 1920 roku przeprowadzono prace konserwatorskie kamienicy, likwidując przy okazji mur wypełniający arkady. Kolejne znaczące remonty wykonano w latach 1936-1938 oraz w okresie powojennym przy udziale i merytorycznym nadzorze architekta - Karola Sicińskiego oraz artysty-rzeźbiarza Jana Ślusarczyka – co zadokumentowano na tablicy umieszczonej w polu architrawu brandmuru.

Ostatnia konserwację pod kierunkiem art. plastyka K. Trzeciaka, przeprowadzono w latach 1982 - 1987. Wykonano wówczas wzmocnienie konstrukcji attyki. Wobec znacznego stopnia zniszczenia sterczyn, wykonano ich drewniane modele, które posłużyły w dalszej kolejności do rekonstrukcji zniszczonych fragmentów. Na grzebieniu attyki umieszczono odkute na nowo dwie pary delfinów , uzupełniono także większe ubytki w kamiennych dekoracjach wokół okien I kondygnacji i gzymsy architrawów nadokiennych.

Stale pogarszający się stan dekoracji rzeźbiarskiej i konstrukcji  attyki, był powodem wykonania w 2002 roku doraźnych zabezpieczeń grzebienia attyki oraz zadaszenia osłaniającego poniżej. Daleko posunięte zniszczenia  występowały zarówno w konstrukcji nośnej attyki, nad gzymsami filarów podcieni, w partii gzymsu kordonowego i  gzymsu attyki. Szczególnie zniszczony był ornament okuciowy nad filarem narożnym oraz sterczyny attyki. Niebezpieczny był także rodzaj i zakres zniszczeń kamieniarki w pozostałej części elewacji, posiadającej pryzmatyczne spękania, które pogłębiając się prowadziły do powstawania jednorazowych, dużych ubytków . Wypłukanie mleka wapiennego i warstwy hydrofobizacji doprowadziło do osadzania się w chropowatej fakturze tynku – kurzu, smółek i innego rodzaju nawarstwień.

W I etapie prac remontowych wykonano wzmocnienia konstrukcyjne, mające na celu podniesienie stabilizacji budynku, w tym szczególnie ściany frontowej. W ramach tych prac konserwacji  i uzupełnieniu poddano stalowy ruszt wsporczy attyki zamontowany w latach 80. XX w., wzmocniono sklepienie nad podcieniami oraz ściany nośne budynku. W ramach tego etapu robót wykonano także dokładną inwentaryzację pomiarową wszystkich elementów składowych attyki, zdemontowano je montując ponownie ich oryginalne i dobrze zachowane fragmenty oraz zrekonstruowano i uzupełniono części zniszczone.

Drugim etapem prac objęto konserwację wystroju rzeźbiarskiego elewacji, co sprowadzało się m.in. do: wzmocnienia miejsc osłabionych, usunięcia mchów i porostów, oczyszczenia metodą „la gommage”, wypełnienia szczelin i pęknięć masami iniekcyjnymi, wykonania rekonstrukcji i uzupełnień zniszczonych fragmentów, scalenia kolorystycznego elewacji. Dodatkowo usunięto wtórne tynki w podcieniach odsłaniając profile żeber, dostosowując kolorystykę do odnalezionego oryginału oraz dokonano konserwacji stolarki okiennej i drzwiowej . Wymieniono także pokrycie dachu na przybudówce.

Prace prowadzone były przez firmę Renova, pod kierunkiem Konrada Grabowskiego i  pod nadzorem konserwatora dzieł sztuki Moniki Konkolewskiej. Przy procesie remontu zabytku wyróżnili się także: wiceprezes Banku Spółdzielczego Cezary Wojtanowicz, autor części konstrukcyjnej projektu  Andrzej Kodłubaj oraz Zofia Uhle – inspektor nadzoru inwestorskiego.

Podczas uroczystości wręczenia „Laurów Konserwatorskich” w Lublinie,
„Złotymi odznakami za opiekę nad zabytkami” zostaną odznaczeni :

1. Ks. Jan Ciżmiński – Rektor kościoła p.w. św. Katarzyny w Zamościu
2. Ks. Andrzej Doliński – Proboszcz parafii p.w. Przemienienia Pańskiego w Sawinie
3. Ks. Edward Juźko – Proboszcz parafii Wniebowzięcia NMP w Milejowie
4. Edward Kosakowski – współwłaściciel i pracownik AC Konserwacja Zabytków
5. Seweryn Kukuła - Dyrektor naczelny IUNG Państwowego Instytutu Badawczego w Puławach
6. Lech Kuśmierz - Pracownik Delegatury WUOZ w Zamościu
7. Ks. Tomasz Łotysz -Proboszcz parafii pw. Podwyższenia Krzyża Pańskiego w Horostycie
8. Tomasz Pietrasiewicz - Dyrektor Ośrodka Brama Grodzka – Teatr NN w Lublinie
9. Aleksander Piotrowski - Współwłaściciel  i pracownik AC Konserwacja Zabytków
10. Michał Polkowski - Z-ca Dyrektora  IUNG Państwowego Instytutu Badawczego w Puławach
11. Jan Piotr Radzik - Dyrektor  Wydziału Planowania Przestrzennego Budownictwa i Ochrony Zabytków w Zamościu
12. Barbara Skórzyńska-Terlecka - Z-ca Dyrektora Wydziału Planowania Przestrzennego Budownictwa i Ochrony Zabytków w Zamościu
13. Tadeusz Sławecki - Prezes Czemiernickiego Towarzystwa Regionalnego w Czemiernikach
14. Cezary Wojdanowicz - W-ce Prezes Zarządu Banku Spółdzielczego w Kazimierzu Dolnym
15. Marcin Zamoyski - Prezydent Miasta Zamość
16. Bożena Żbikowska - Konserwator dzieł sztuki

„Srebrnymi Odznakami za Opiekę nad zabytkami” zostaną odznaczeni:

1. Henryk Krzysztof Jakuszewski - Kolekcjoner , miłośnik militariów
2. Józef  Kiluk - Właściciel zabytkowego zespołu dworskiego w Adamowie
3. Ks. Grzegorz Świtalski - Proboszcz parafii Trójcy Przenajświętszej i Narodzenia NMP w Trzeszczanach
4. Zofia Uhle - pełniąca funkcje inspektora nadzoru i kierownika robót budowlano-konserwatorskich w obiektach zabytkowych

Konkurs „Zabytek zadbany”

W ogólnopolskim konkursie organizowanym przez Generalnego Konserwatora Zabytków w Warszawie, nagrodę „Zabytek zadbany” otrzymał - podczas ogólnopolskich uroczystości obchodów Międzynarodowego Dnia Ochrony Zabytków w klasztorze Bernardynów w Leżajsku - w dniu 18 kwietnia 2009 roku – Bank Spółdzielczy w Kazimierzu Dolnym za konserwację i restaurację fasady  kamienicy „Pod św. Krzysztofem” w Kazimierzu Dolnym.

Bankowi Spółdzielczemu w Kazimierzu Dolnym - zwycięzcy obu prestiżowych nagród konserwatorskich, jak również pozostałym laureatom „Lauru Konserwatorskiego” składam serdeczne gratulacje.

Burmistrz Kazimierza Dolnego
Grzegorz Dunia